De Schoonheid van Islamitische Geometrische Patronen – Valuas College

Hoe het begon

Het werk van Goossen Karssenberg volg ik al een tijdje. In Euclides, in Zebraboekje 66, via zijn website en ook lezend in het prachtige boekje dat zijn dochter heeft gemaakt. Ik was eigenlijk gewoon fan en zocht een gelegenheid om eens bij hem een workshop te volgen. Een keer naar Texel gaan, nam ik me voor.
En toen zochten we op school nog invulling voor een activiteitendag voor 3 en 4 havo / vwo. Bijna alles was toegestaan, maar het budget was nagenoeg nul. Tot ik bedacht dat wat ik leuk vind, namelijk wiskunde gecombineerd met kunst, prima onder het kopje basisvaardigheden rekenen (met bijbehorende subsidie) geschaard kon worden: van platte figuren, hoeken, hoekensom en geometrische patronen was het nog maar een klein logisch stapje naar de Islamitische meetkundige patronen van Goossen Karssenberg.

Programma

Dit werd na enig heen en weer gemail met Goossen de opzet. Vóór de workshopdag komen er twee introductielessen  om de leerlingen op het juiste spoor te zetten en wat voorkennis op te bouwen. Deze werden gegeven door de mentoren en de docenten tekenen/handvaardigheid tijdens hun vakles. De bedoeling was dat de eerste voorbereidingsles tijdens een wiskundeles gegeven zou worden, maar helaas ws hier geen tijd voor in het strakke wiskundeprogramma.

Tien klassen met 230 leerlingen soepel door het programma loodsen leek ons wat veel. Daarom kwamen er twee ongeveer identieke workshopdagen, elk voor zo’n 115 leerlingen. Gewoon beginnen om 8:30 en doorgaan tot 16:00 uur. Zo ontstond het volgende programma:

• Plenaire opening met inleiding door Goossen Karssenberg.
• Vijf (flits)workshops in carousselvorm als introductie op het creatieve middagprogramma.
• Plenair midden deel om de keuzemogelijkheden voor de middag toe te lichten.
• Middagprogramma: iedere leerling kiest één onderdeel / techniek om een eindproduct te maken. Individueel of in groepjes.
• Plenaire afsluiting met presentatie van de eindproducten.

Wat we graag ook nog hadden willen realiseren: betrekken van het vak geschiedenis. Bijvoorbeeld geschiedenis van het Iberisch Schiereiland: het Kalifaaat van Cordoba (Alhambra), de Reconquista of in het Midden-Oosten: De Mongolen (Dzjengiz Khan), Timoer Lenk (vernietiging van Isfahan), Ottomaanse rijk, geschiedenis van Constantinopel/Istanboel, architectuur, bv Blauwe moskee, Topkapipaleis, etc. Dat is iets voor een volgend project of voor een andere school om toe te voegen.
Als je met Goossen samenwerkt, blijft hij met ideeën komen. Heel fijn is ook dat hij, zodra ik een idee ook geschikt vond, hij ze heel concreet uitwerkte.

De PDF met het programma staat hier.

Middag keuze programma

Na het flitsende ochtendprogramma mochten leerlingen kiezen wat ze in de middag wilden doen. In de lunchpauze heeft de organisatie snel een indeling gemaakt en die gecommuniceerd naar de leerlingen. Nu kregen leerlingen twee uur de tijd om te werken aan hun project. Na afloop kwam iedereen bij elkaar in de aula en werden foto’s en werkstukken getoond.

• Muqarnas – met bouwelementjes op schaal
• Plein-mozaiek met stoepkrijt
• Zandstrooi-mozaiek in de aula
• Relief op ruw hout
• Draadrelief op houd
• Girih vlechtwerk en andere vormen – eigen patronen, verf op papier
• Vensters uit Fez / Antwerpen / Texel Cairo – met sjabloon, verf op papier
• Katai aquarel – passers, verf op papier

Materialen

Materialen bestellen was een hele puzzel. Vooral omdat ik geen tekenen of handvaardigheid geef en erg lastig kon inschatten welke materialen (schroevendraaiers, zagen, scharen, potloden, fineliners, gummetjes, kwasten, verf, etc.) standaard aanwezig en te gebruiken zijn en wat er speciaal voor zo’n dag besteld moet worden. Goossen nam zelf de bulk van het materiaal mee, maar wat ‘standaard spul’ dat altijd wel te vinden is in een teken- of handvaardigheid lokaal, hebben wij geregeld. Gelukkig keken de collega’s van de kunstvakken mee, maar handiger is wanneer een kunst-collega mee-organiseert. Dan wordt het ook een veel vakoverstijgender gebeuren.

Heel veel sjablonen zijn er voor deze dag gemaakt: gesneden met een lasersnijder uit verschillende diktes karton. Een deel kwam van Texel en een deel van het technieklab van onze partnerschool. (Nog een mogelijkheid voor vakoverstijgend werken trouwens: als je hier op tijd mee begint, zou ook het inlezen en uitsnijden van sjablonen met de lasersnijder een leerlingenopdracht kunnen zijn.)

Reacties van leerlingen

We hadden twee redelijk geïnteresseerde groepen, ongeveer wat je mag verwachten van klas 3, 4 H/V. Toch vonden veel leerlingen de mini-workshops in de ochtend saai. Dat lag denk ik niet aan de workshops, meer aan de verwachtingen bij leerlingen. Tijdens een activiteitenweek wordt een workshopdag geacht ‘leuk’ te zijn, waarbij al snel alles anders dan een bezoek aan de Efteling als saai wordt gezien.
Bij de keuze-activiteiten van de middag werden de leerlingen enthousiast: ze mochten zelf kiezen (bijna iedereen kon bij zijn eerste of tweede voorkeur worden ingedeeld) en ze mochten zelf aan de slag. Ze deden iets wat ze nog nooit eerder hadden gedaan, met aardig wat vrijheid (en genoeg structuur) en allemaal behaalden ze in redelijk korte tijd een redelijk mooi resultaat. Dat gaf voldoening. Ze waren ook nieuwsgierig naar de werkstukken van de andere groepen. Deze werden plenair getoond, eindigend met het zandkunstwerk dat gezamenlijk werd ‘opgeruimd’ met een kort dansje zoals Elvira Wersche ons had voorgedaan op de NWD 2016.